ΩΣΑΝΝΑ. Θρησκευτικά και Λειτουργικά άσματα, Ζωζέφ Ακεψιμάς
«Πες μου τι ψέλνεις, θα σου πω τι πιστεύεις»
Το λειτουργικό (τελετουργικό) άσμα και, γενικότερα, το θρησκευτικό άσμα εκφράζει και συνάμα διαμορφώνει την πίστη του χριστιανού.
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ θρησκευτικού και λειτουργικού άσματος;
Ψέλνουμε τα λειτουργικά άσματα κατά τη Θεία Λειτουργία και κατά τα διάφορα. Μυστήρια (Βάφτισμα, Γάμος κτλ.). Η Β΄ Σύνοδος του Βατικανού υπογράμμισε ότι «μουσική και άσμα αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της επίσημης Θείας Λατρείας» (Διάταξη Για τη Θεία Λατρεία § 112), και απέδωσε μάλιστα στη μουσική και ιδιαίτερα στο λειτουργικό άσμα τον χαρακτήρα ενός «υπηρεσιακού λειτουργήματος» (munus ministeriale), δηλαδή ένα μυστηριακό χαρακτήρα. Το λειτουργικό άσμα πρέπει να είναι «στενά δεμένο με τη λειτουργική πράξη», και επομένως παίζει ένα μυσταγωγικό ρόλο, δηλαδή μας «μυεί», μας εισάγει στο μυστήριο κάθε λειτουργικής πράξης (Άσμα Εισόδου, Προσκομιδής, Κοινωνίας, Βάφτισμα κτλ.). Μερικά άσματα, αυτά καθαυτά, αποτελούν μια αυτόνομη τελετουργική πράξη, όπως το Κύριε ελέησον, το Δόξα εν Υψίστοις, το Αγιος κτλ.).
Το λειτουργικό άσμα γράφεται για να ψαλεί από πολλούς και, κατά συνέπεια, πρέπει να είναι κατανοητό και μάλιστα ευνόητο. Πολλές φορές, σε άλλο είδος ασμάτων ή ποίησης, ο στιχουργός μπορεί να εκφραστεί με τον τρόπο που του αρμόζει καλύτερα, χωρίς να τον απασχολεί ιδιαίτερα αν τα λόγια του είναι δυσνόητα. Αυτό δεν μπορεί να ισχύει για ένα άσμα που αποβλέπει να ψαλεί από πολλούς.
Το θρησκευτικό άσμα έχει γενικό χαρακτήρα: δεν είναι «στενά δεμένο» με μια λειτουργική πράξη (π.χ. μια πρωινή προσευχή, άσματα για διάφορες ευλάβειες – Παναγίας, Αγίων κτλ.), και δεν συνιστάται για τη λειτουργική χρήση. Μπορεί (συχνά) να έχει συναισθηματικό χαρακτήρα και να εκφράζεται σε «δυϊκή» μορφή (Εγώ-Εσύ Χριστέ), ενώ ο πληθυντικός ταιριάζει περισσότερο στο λειτουργικό άσμα και στην έκφραση της Σύναξης κατά τις λειτουργικές πράξεις (Σε Υμνούμε, σε δοξολογούμε…).
Η Β΄ Σύνοδος του Βατικανού τονίζοντας τη «συνειδητή και ενεργό συμμετοχή των πιστών», εννοεί, μεταξύ άλλων, το να έχουμε τη συνείδηση του νοήματος των διαφόρων θρησκευτικών πράξεων για να επιλέγουμε σωστά τα άσματα κατά τη Θεία Λειτουργία ή τις άλλες Συνάξεις. Π.χ. ένα ωραιότατο άσμα στην Παναγία κατά τη διάρκεια της Κοινωνίας, δεν έχει «νόημα», δεν ταιριάζει, δεν είναι «στενά δεμένο» με μια λειτουργική πράξη που εκτελούμε.
Ο ρόλος, λοιπόν, του στιχουργού και του συνθέτη λειτουργικών και γενικότερα θρησκευτικών ασμάτων είναι πολύ σημαντικός. Ο στιχουργός δεν εκφράζει τα προσωπικά του συναισθήματα, αλλά την πίστη της Εκκλησίας. Βρίσκεται επομένως και εργάζεται στην υπηρεσία μιας κοινότητας. Το λειτουργικό άσμα πρέπει να αντλεί τα θέματά του αλλά και την ευαισθησία του από όλη την παράδοση και από την Αγία Γραφή και ιδίως από το βιβλίο των Ψαλμών. Ο στιχουργός έχει την υποχρέωση να μελετήσει το θεολογικό και λειτουργικό νόημα των διαφόρων ιεροτελεστιών για τις οποίες προτείνει τα κείμενά του. Περιεχόμενο και όχι ανούσια λόγια, σωστή ελληνική γλώσσα, ορθή θεολογία, μέτρο και ρυθμός, έκφραση μιας συλλογικότητας, εύστοχα και αληθινά θέματα, όλα αυτά πρέπει να τα συνδυάσει γενικά το θρησκευτικό και ιδιαίτερα το λειτουργικό άσμα.
Από τη δική του πλευρά, ο συνθέτης ψάχνει ποια μουσική «ταιριάζει», αρμόζει καλύτερα για κάθε λειτουργική πράξη, και προσπαθεί, όσο το δυνατό καλύτερα, να «παντρέψει» τις μελωδίες του με τους στίχους, σεβόμενος τον ορθό τονισμό των λέξεων, τη δομή των κειμένων που μελοποιεί, συνθέτοντας μελωδίες προσιτές στη Σύναξη, οι οποίες να διευκολύνουν την «ενεργό συμμετοχή των πιστών».
Όλοι οι στίχοι, εκτός από στίχοι, είναι και ποίηση; Η ποίηση είναι κάτι παραπάνω από τους στίχους. Είναι ομορφιά, φαντασία και αλήθεια μαζί. Η ομορφιά και η αλήθεια κάνουν την ποίηση σημαντική υπόθεση στη ζωή μας. Με την αλήθεια αγρυπνούμε και μένουμε μέσα στα ουσιώδη.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΕΚΔΟΣΗΣ:
Πολλές συνθέσεις οι οποίες είχαν δημιουργηθεί εδώ και σαράντα χρόνια,
επανεξετάστηκαν από τον συνθέτη και εναρμονίστηκαν εκ νέου!
| ISMN | 979-0-9016143-0-7 |
|---|---|
| ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ | 29×21 |
| ΕΚΔΟΤΗΣ: | ΓΡΑΦΕΙΟΝ ΚΑΛΟΥ ΤΥΠΟΥ |
| ΕΤΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: | 2019 |
| ΣΕΛΙΔΕΣ: | 173 |
| ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ: | ΖΩΣΕΦ ΑΚΕΨΙΜΑΣ |
Σχετικά βιβλία
-
ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ – ΤΙ ΕΙΝΑΙ ΠΙΣΤΙΣ, Αθανασίου Δ. Τσακωνα
ΟΛΑ όσα συμπεριλάβαμε και στα τέσσερα Κεφάλαια του βιβλίου αυτού, είναι αποτέλεσμα αυστηρής επιλογής των ιερών κειμένων και των ευαγγελικών περικοπών, προσεκτικής μελέτης, αλλά και πολύτιμης προσωπικής εμπειρίας, έτσι ώστε να προκύψουν ασφαλή και σίγουρα συμπεράσματα σε θέματα χριστιανικού και εκκλησιαστικού ενδιαφέροντος, όπως αυτά αναπτύσσονται και ερμηνεύονται στο κείμενο του βιβλίου.
