ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΣΑΡΚΑΣ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ. Τερτυλλιανός

Η ανάγκη μελέτης των Εκκλησιαστικών Συγγραφέων είναι πασιφανής. Στους καιρούς μας μάλιστα ακόμη περισσότερο. Οι Πατέρες και οι Συγγραφείς της Εκκλησίας είναι η ίδια η αγωνία της για την αλήθεια. Είναι αυτή η ίδια η εμπειρία της αλήθειας -ως αστοχία ή βίωση της. Και αγωνία για την Αλήθεια έχομε όλοι σήμερα. Οι δύο δε Εκκλησίες -Ορθόδοξη και Καθολική- διαλέγονται ως γνωστόν για χάρη της Αλήθειας μέσα από τις διαφορετικές εμπειρίες  που έχουν για την αλήθεια αυτή, και μέσα από τη βίωση διαφορετικού πνευματικού κλίματος. Και ερχόμαστε πάλι στην αναγκαιότητα του «Πατερικού Άμβωνα» με την παρουσίαση έργων Λατίνων Εκκλησιαστικών Συγγραφέων.

Μέσα από το γνωστό σε όλους σκοτεινό, στρυφνό ρητορικό ύφος του Τερτυλλιανού βγήκε, λοιπόν, η ελληνική απόδοση του έργου του «περί της σάρκας του Χριστού». Τούτο το κείμενο δεν θα ήταν εύκολα κατανοητό, εάν δεν προηγούνταν κάποιες πληροφορίες τόσο για τον Τερτυλλιανό και την ιδιόμορφη φιλολογία του, που εκφράζει κάποιο συγκεκριμένο πνευματικό κλίμα της εποχής του, όσο και για τους αιρετικούς δασκάλους της ίδιας εποχής, των οποίων τη διδασκαλία αναιρεί: τον Μαρκίωνα, τον Ουαλεντίνο, τον Απελλή, τον Αλέξανδρο.

Προς τούτο, απευθύνθηκα στον ειδικό. Εκείνον που καθημερινά με τις παραδόσεις του στο Πανεπιστήμιο και με την έρευνα του ψηλαφεί τα δύο πνευματικά κλίματα (: της Ανατολής και της Δύσεως) που εκφράζουν την εμπειρία της Εκκλησίας για τον Χριστό.

Έτσι, ο καθηγητής της Πατερικής Θεολογίας στη Θεολογική Σχολή του Παν/μίου Αθηνών κ. Στυλιανός Γ. Παπαδόπουλος ανταποκρίθηκε στο αίτημα μου να «παρουσιάσει» τον Τερτυλλιανό και τους αντιδίκους του στον «Πατερικό Αμβωνα 2». Μου παραχώρησε, λοιπόν, το δικαίωμα να χρησιμοποιήσω κάποιες σελίδες της δίτομης ΠΑΤΡΟΛΟΓΙΑΣ του σχετικές με τον Τερτυλλιανό και το έργο του.

Ο ίδιος ο κ. καθηγητής στον Πρόλογο του βιβλίου του τονίζει την εμπειρία της ασκήσεως που ουνιοτά η σύνταξη του έργου του:

« Οσο περισσότερο αφωσιονόμουν στους Πατέρες, τόσο περισσότερο δίσταζα και απέφευγα να γράψω Πατρολογία. Όσο εισερχόμουν στο πνεύμα της, τόσο φοβόμουν να συντάξω εισαγωγή εις αυτό. Όσο διαπίστωνα πως η πατερική σκέψη ταυτίζεται με την αγωνιώδη και φωτεινή πορεία της θεολογίας της Εκκλησίας, τόσο αισθανόμουν μικρός να δείξω την πορεία αυτή».

Η αγωνία η δική μου – καθότι μη ειδικός περί τα Πατερικά – με ώθησε να ενοχλήσω τον καθηγητή Στυλιανό Παπαδόπουλο και να του ζητήσω να φωτίσει με δικούς του λόγους το «περί της σάρκας του Χριστού» έργο του Τερτυλλιανού. Και απεδέχθη ευμενώς να χρησιμοποιήσω ως Εισαγωγή στον «Πατερικό Άμβωνα 2» κάποιες σελίδες του δίτομου έργου του.

Συγκεκριμένα, δανείσθηκα από την «Πατρολογία» του κ. Παπαδόπουλου τις σελίδες 356-367 για τον Τερτυλλιανό. Τις σελίδες 227-229 για τον Ουαλεντίνο. Τις σελίδες 230-232 και 142-143 για τον Μαρκίωνα. Ως και τη σελίδα 265 για τον Απελλή. Έτσι, με τη βοήθεια αυτών των προλεγομένων θα κατανοηθεί ευκολότερα το περιεχόμενο του έργου του Τερτυλλιανού αλλά και η αγωνία του για τη δοκητική διδασκαλία, η οποία αρνιόταν αληθινό σώμα στον Χρίστο, αρνιόταν δηλ. την ενανθρώπιση, αρνιόταν συνεπώς και τον λυτρωτικό θάνατο του Χριστού και την εκ νεκρών ανάσταση του.

Σήμερα, ποια είναι η αγωνία του πνευματικού κλίματος της εποχής μας για το σώμα του Χριστού; Είναι φαινομενικό και αστρικό; Είναι άραγε πραγματικό και για τους σύγχρονους εκκλησιαστικούς συγγραφείς του πέμπτου Ευαγγελίου του Χριστού, εμάς όλους δηλαδή που το γράφομε καθημερινά μέσα από τη βίωση της χριστιανικής αλήθειας;

Η τελευταία αυτή σκέψη αρκεί για να καταδειχθεί η επικαιρότητα της «πολεμικής» προσπάθειας του Τερτυλλιανού να περισωθεί το πραγματικό, ανθρώπινο σώμα του Χριστού σε πείσμα των οποιωνδήποτε Ουαλεντινιανών, Μαρκιωνιστών και Απελλιστών της εποχής μας. Και η αλήθεια αυτή διασώζεται μέσα από την εμπειρία που έχει η Εκκλησιά ανά τους αιώνες για τον Κύριο ημών Ιησού Χριστό, του οποίου είναι το μυστικό σώμα.

Εκφράζω, λοιπόν, τη βαθιά ευγνωμοσύνη μου προς το καθηγητή κ. Στυλιανό Γ. Παπαδόπουλο, ο οποίος, με το σύγγραμμά του μας προσφέρει μία εισαγωγή στην ελληνική μετάφραση του Περί της σάρκας του Χριστού έργου του Τερτυλλιανού. Ταυτόχρονα δε με τη σφραγίδα της δικής του «αγωνίας» διατρανώνει την αλήθεια της σάρκας του Χριστού.

ΜΙΧΑΗΛ Γ. ΠΡΙΝΤΕΖΗΣ